Δεν είσαι απλά
ένας καλός γραφίστας.
Είσαι ένας αόρατος γητευτής
του υποσυνείδητου

Σύμφωνα με το AIGA (το Αμερικανικό Ινστιτούτο Γραφιστικού Σχεδιασμού), η γραφιστική  ορίζεται ως η τέχνη και η πρακτική της οπτικοποίησης ιδεών και εμπειριών με στόχο την άμεση, δραστική και αποτελεσματική επικοινωνία. Η θεωρία των χρωμάτων, το μέγεθος γραμματοσειράς, τα σχήματα, οι εικόνες και η κατάλληλη διάταξη σε ένα γραφιστικό έργο μεταδίδουν ένα συνολικό υποσυνείδητο μήνυμα, αιχμαλωτίζοντας το μυαλό του χρήστη/θεατή/καταναλωτή με τελικό σκοπό την αγορά ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας.

 

Η «αόρατη» επίδραση της γραφιστικής ψυχολογίας στα συναισθήματα του ανθρώπου

 

Ο Τζάρεντ Σπουλ, ένας Αμερικανός συγγραφέας, ερευνητής, ομιλητής, εκπαιδευτικός και ειδικός σε θέματα λογισμικού και σχεδιασμού, γράφει στο βιβλίο του με τίτλο «Interaction Design Frameworks That Work»:

 

«Ο καλός γραφιστικός σχεδιασμός, όταν γίνεται καλά, γίνεται αόρατος. Μόνο όταν γίνει χάλια θα το παρατηρήσουν οι άνθρωποι, επειδή ακριβώς, τους “μπλοκάρει” το συναίσθημα. Ένας καλός γραφιστικός σχεδιασμός “πουλάει” μέσα σε 50 χιλιοστά του δευτερολέπτου (!) γι’ αυτό και δεν γίνεται άμεσα αντιληπτός. Αλλά υποσυνείδητα, το φαινομενικά ορατό μήνυμα ή ακόμη και το βαθύτερο νόημα ενός καλού γραφιστικού έργου, έχει αξιολογηθεί μέσα σ’ αυτόν το απειροελάχιστο χρόνο και έχει αποθηκευτεί στον εγκέφαλο».

 

Τα χρώματα που βοηθούν ένα γραφιστικό έργο να αφυπνίζει το υποσυνείδητο

​

Στο βιβλίο του «Designing for Emotion», ο Άαρον Γουόλτερ (ταλαντούχος γραφίστας, δημιουργικός διευθυντής, λέκτορας και συγγραφέας), μελετά την σημασία της θεωρίας των χρωμάτων στη γραφιστική τέχνη, τονίζοντας ότι πέρα από το σχεδιασμό, το χρώμα έχει από μόνο του μια τεράστια επίδραση στα μάτια, τον εγκέφαλο και το συναίσθημα του υποψήφιου πελάτη/καταναλωτή:

​

«Υπάρχουν πολλοί τρόποι εφαρμογής της θεωρίας χρωμάτων στη γραφιστική που είναι “στρατευμένη” στο μάρκετινγκ. Έχει αποδειχθεί από ειδικούς στην ψυχολογία των χρωμάτων, ότι ο συνδυασμός κίτρινου και κόκκινου σε λογότυπα και διαφημιστικές καταχωρήσεις, αυξάνει υποσυνείδητα το αίσθημα της …πείνας (βλέπε αλυσίδες fast food και πίτσας).

Το μαύρο, το χρυσό και το μοβ υποδηλώνουν την πολυτέλεια, επομένως οι επιχειρήσεις που ασχολούνται με προϊόντα ή υπηρεσίες υψηλής ποιότητας τα χρησιμοποιούν κατά κόρον. Για την υγειονομική περίθαλψη, η γραφιστική βιομηχανία τείνει να επιμένει στο ανοιχτό μπλε και το ανοιχτό πράσινο.

Το σκούρο μπλε και το σκούρο πράσινο αποτελούν για τους ειδικούς στην ψυχολογία των χρωμάτων δυο χρώματα συνδεδεμένα συναισθηματικά με τον πολιτισμό, την πολιτική, την οικολογία και την ευημερία».

 

Η «ωμή» επιρροή της γραφιστικής τέχνης στις πλατιές μάζες

​

Στο σύγγραμμά του «Ψυχολογία των Μαζών και Ανάλυση του Εγώ» (1921), ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ καταπιάνεται με το ζήτημα της ψυχολογικής ανάλυσης της έννοιας της μάζας, δηλαδή ενός παροδικού σχηματισμού ετερόκλητων ανθρώπων με κάποιο κοινό χαρακτηριστικό και πρόσκαιρα ομοιογενή συμπεριφορά.

Σε ένα σημείο της ανάλυσής του, ο Φρόιντ εξετάζει τους οπτικούς ή λεκτικούς συμβολισμούς, οι οποίοι κάτω από συγκεκριμένες φόρμες οδηγούν το άτομο σε υποβολή, μία τάση που στη μάζα μεγιστοποιείται, επειδή τα ερεθίσματα του σχεδιασμού μιας καμπάνιας ή μιας προπαγάνδας είναι πολύ ικανά να επικοινωνούν άμεσα το μήνυμα και να αναπτύσσουν τη μεταδοτικότητα κοινών συναισθημάτων, κοινών ιδεών και κοινών επιδιώξεων μεταξύ των μελών της μάζας -όσο ετερόκλητη κι αν είναι.

 

«Από τη “γέννησή” του, o γραφιστικός σχεδιασμός παρακινεί μαζικά τους ανθρώπους να κάνουν αυτό που έχει οραματιστεί ο δημιουργός»...

​

...γράφει ο Άαρον Γουόλτερ και συνεχίζει: «Η χρήση της ψυχολογίας στη γραφιστική μπορεί να κάνει θαύματα για το μάρκετινγκ. Δεν έχουν όλοι οι χρήστες το χρόνο να διαβάσουν μακροσκελή κείμενα σε εφημερίδες, περιοδικά και ιστοσελίδες. Οι δημοσιογράφοι αναλύουν τα πάντα -κάποιες φορές ανούσια και βαρετά. Αντίθετα, οι γραφίστες συνθέτουν τα πάντα -συνήθως μέσα από έργα, που μπορούν να κάνουν το μήνυμα άμεσα αντιληπτό από τις μάζες σε δευτερόλεπτα».

 

................................

 

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, το συμπέρασμα είναι ένα:

Κατά κάποιο τρόπο, εσύ -ο γραφίστας- είσαι που κάνεις όλη τη δύσκολη δουλειά στην ψυχολογία της επικοινωνίας και της προβολής.

 

> Δεν είσαι ψυχολόγος, αλλά επεμβαίνεις βαθιά στον εγκέφαλο και την ψυχή του ατόμου και της μάζας.

 

> Δεν χαράσσεις πολιτικές, αλλά τις προσδιορίζεις.

 

> Δεν δημιουργείς καταναλωτικές συμπεριφορές, αλλά τις αποσαφηνίζεις.

 

> Δεν χειραγωγείς τις μάζες, αλλά τις οδηγείς σε μια δημιουργική διέξοδο επιλογών.

​

 

Εικονογράφηση: Stuart Briers