ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΣΚΕΨΗΣ & ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥΣ ΓΡΑΦΙΣΤΕΣ

Η άνοδος και η πτώση του γραφιστικού σχεδιασμού
του
Rock‘n’Roll
Από την θεοποίηση των «εταιρικών σημάτων» της ροκ «βιομηχανίας» των 70’s,
στην αποϋλοποίηση της μουσικής στα σύγχρονα 20’s.
No future…
Χαζεύοντας πρόσφατα τη συλλογή παλιών δίσκων βινυλίου που έχω στην αποθήκη μου, η μνήμη γύρισε πίσω στο Γυμνάσιο, όταν με ένα στυλό Bic και ένα ριζόχαρτο, ξεπατίκωνα τα λογότυπα και τις γραμματοσειρές των αγαπημένων μου συγκροτημάτων -έτσι, για «πρακτική». Πολύ πριν τον ερχομό των λετρασέτ και των desktop (με τις άπειρες επιλογές γραμματοσειρών), εκείνα τα λογότυπα με τις απόκοσμες και πρωτότυπες σχεδιάσεις γραμμάτων και συμβόλων, για κάποιο μυστήριο τρόπο με συνέπαιρναν αφάνταστα. Και δώσ’ του ξεπατικωτούρα...
Μόνο την εποχή που σταδιοδρομούσα ως γραφίστας αντιλήφθηκα ότι οι θρυλικές ροκ μπάντες εκείνων των δεκαετιών, είχαν δημιουργήσει λογότυπα και «σήματα κατατεθέντα» (με αμέτρητα είδη τεχνοτροπίας και αισθητικής), που έμειναν ανεξίτηλα στο χρόνο και τη συλλογική μνήμη, φτάνοντας ή και ξεπερνώντας σε αναγνωρισιμότητα ακόμη και τα λογότυπα της Coca Cola ή της Nike.
Αναπολώντας μερικές από αυτές τις γραμματοσειρές και τα λογότυπα, τα οποία μετουσιώθηκαν από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 μέχρι και σήμερα σε αληθινό «χρυσωρυχείο» για την παγκόσμια μουσική βιομηχανία (αρκεί να αναλογιστεί κανείς τα δισεκατομμύρια μπλουζάκια, καπελάκια ή κονκάρδες με τις στάμπες εκείνων των συγκροτημάτων που πωλούνται μέχρι τις μέρες μας), μου ήρθε μια απορία: Γιατί τις τελευταίες δεκαετίες δεν δημιουργούνται παρόμοιας δημοφιλίας λογότυπα -τουλάχιστον από τη νέα γενιά των ροκ συγκροτημάτων;
Παραδέχομαι ανοιχτά ότι το πραγματικό πρόβλημα εδώ μπορεί να είναι ότι η προσωπική μου (ροκ) μουσική ενασχόληση έχει μείνει κάμποσες δεκαετίες πίσω, και ότι η δυσκολία μου στο να βρω κάποια παραδείγματα «branding» από νέα συγκροτήματα, έγκειται απλά στο γεγονός ότι δεν παρακολουθώ στενά την σύγχρονη ροκ σκηνή. Είναι όμως έτσι; Ή, μήπως, η ροκ «γραφιστική» έχει όντως τελειώσει ως είδος; Και γιατί μια μπάντα του 2023 δεν ποντάρει πλέον στο «εταιρικό» της σήμα;

Την απάντηση που έψαχνα, τη βρήκα σε ένα άρθρο του δημοσιογράφου Τομ Βάντερμπιλτ, στο Design Observer:
«Ο σχεδιασμός λογότυπων και εξωφύλλων άλμπουμ των ροκ -και όχι μόνο- συγκροτημάτων χάθηκε σταδιακά κάπου στο δρόμο προς τη νέα χιλιετία, εξαιτίας της... αποϋλοποίησης της ίδιας της μουσικής. Σίγουρα, υπάρχουν μικρά εικονίδια JPEG στο iTunes που απεικονίζουν εξώφυλλα άλμπουμ, αλλά η απόλυτη κυριαρχία της ψηφιακής παραγωγής μουσικής και η επικράτηση της “κουλτούρας” των playlist αποτελεί απειλή όχι μόνο για την ιδέα ενός άλμπουμ ως συνεκτικού έργου, αλλά και για την οπτική αναγνωρισιμότητα ενός συγκροτήματος», γράφει ο Βάντερμπιλτ.
Λογική εξήγηση.
Η μετατόπιση από το βινύλιο στο CD (αρχές δεκαετίας του ’90), σήμαινε ότι ο «καμβάς» του σχεδιαστή ενός άλμπουμ μειωνόταν σε ένα μέγεθος λιγότερο από το ένα τέταρτο του αρχικού, και σήμερα, ουσιαστικά σε τίποτα. Τα iPod είναι γεμάτα με τραγούδια από καλλιτέχνες των οποίων τα λογότυπα ή τα εξώφυλλα άλμπουμ δεν έχουμε δει ποτέ, και τους οποίους γνωρίζουμε μόνο με την κοινή ψηφιακή γραμματοσειρά των iPod.
Πριν από λίγους μήνες, ο Ρόμπερτ Μπίτυ, ένας από τους κορυφαίους σχεδιαστές μουσικών άλμπουμ (και μουσικός ο ίδιος), είπε σε συνέντευξή του στο Creative Independent:
«Αυτή την στιγμή, η μουσική βιομηχανία και ο γραφιστικός σχεδιασμός λογοτύπων συγκροτημάτων ή εξωφύλλων άλμπουμ κάθε είδους μουσικού, είναι ένα πεδίο που δεν σου δίνει κανένα καλό λόγο να ασχοληθείς ως γραφίστας. Τα κανάλια επικοινωνίας, προβολής και πωλήσεων έχουν αλλάζει τόσο απίστευτα τα τελευταία μόλις δέκα χρόνια, και κανείς δεν ξέρει πραγματικά αν μπορεί να υπάρξει μέλλον για τους δημιουργούς του συγκεκριμένου κλάδου, επειδή πολύ απλά εξαφανίζεται. Δυστυχώς, αυτό είναι το μέλλον».
«Διανύοντας την πιο «αποϋλοποιημένη» εποχή σε όλους σχεδόν τους παραδοσιακούς τομείς της γραφιστικής τέχνης, είναι σίγουρο ότι ο αριθμός των εύκολα αναγνωρίσιμων εμβληματικών λογότυπων μουσικών δημιουργών θα μειωθεί τραγικά, αφήνοντας μόνο τα ιστορικά λογότυπα του κλασικού ροκ να τυπώνονται κατά εκατομμύρια κάθε μέρα πάνω σε T-shirts».
Κάτι, που οδηγεί ξανά στην μεγάλη απορία που είχα εξαρχής:
Θα παίξει ποτέ τόσο σπουδαίο ρόλο ο γραφιστικός σχεδιασμός στη δημοφιλή ροκ μουσική;
Γνωρίζω ότι κάπου εκεί έξω, συνεχίζει να υπάρχει ένα αρκετά δυναμικό κίνημα γραφιστικής που συνδέεται με το σχεδιασμό λογοτύπων και εξωφύλλων άλμπουμ ροκ συγκροτημάτων, από ταλαντούχους και «ρομαντικούς» γραφίστες (π.χ. Aesthetic Apparatus και Arctic Wolf), ωστόσο, αυτά τα έργα είναι αρκετά περιορισμένα και δουλεύουν σε επίπεδο «μπουτίκ». Γεγονός, που τα κατατάσσει αυτόματα στην underground γραφιστική «σκηνή», χωρίς την παραμικρή ένδειξη ότι θα γίνουν τόσο λαοφιλή και αξιομνημόνευτα σαν τo σήμα κατατεθέν των Rolling Stones -για παράδειγμα-, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Άγγλο γραφίστα Τζον Πασέ για 50 (!) λίρες το 1970. Όμως, ακόμη πουλάει σαν τρελό.
