Τον τελευταίο καιρό περιεργάζομαι αρκετές δουλειές σπουδαστών γραφιστικής, οι οποίοι μου αποστέλλουν τις εργασίες τους συχνά-πυκνά στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο (κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα, καθώς βλέπω την νέα γενιά γραφιστών να αγκαλιάζει όλο και περισσότερο την εκδοτική προσπάθεια του κριέιτιβ* -χωρίς να επιθυμώ να παίξω το ρόλο του δασκάλου γραφιστικής ή του τεχνοκρίτη, απλά ως θεατής των έργων, παρατηρώ, αξιολογώ, αντιπροτείνω και συμβουλεύω).  

 

Τα περισσότερα έργα από αυτά, όντως, διακρίνονται -συχνά- από πληθώρα καλοπροαίρετων και εκλεπτυσμένων οπτικοποιημένων σκέψεων, ολόφρεσκων αντιλήψεων και περίκομψων σχεδιαστικών προτάσεων. Αλλά αυτό που παρατηρώ πιο έντονα από ο,τιδήποτε άλλο στο σύνολο των έργων νεαρών γραφιστών, μπορεί να περιγραφεί ως καθολική απροθυμία να εκφραστούν αυτές οι ωραίες γραφιστικές και επικοινωνιακές ιδέες με απλότητα, σαφήνεια και συντομία. Είναι σαν να υπάρχει ένας αδιόρατος φόβος -ή ακόμη και απέχθεια- απέναντι στην απλότητα και την αφαιρετικότητα.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβω το γιατί:

 

Ποιος ελπιδοφόρος και «ξύπνιος» γραφίστας της νέας γενιάς, θα ήθελε να βαθμολογηθεί από τους καθηγητές του ή να αξιολογηθεί αύριο από τους υποψήφιους πελάτες του επιδεικνύοντας ένα «μινιμαλιστικό» portfolio, την στιγμή που όλες οι προσλαμβάνουσες από το διαδίκτυο κυριαρχούνται από έναν παροξυσμό γραφιστικού πλεονασμού; Για ένα νέο σχεδιαστή που αναζητά μια υψηλότερη θέση στην κλίμακα του σύγχρονου ανταγωνισμού (είτε στη σχολή, είτε στην αγορά), είναι πολύ πιο συναρπαστικό να βουτήξει στα φουσκωμένα ποτάμια της δημιουργικής ασάφειας, της σκόπιμης πολυπλοκότητας και του χορταστικού εντυπωσιασμού.

 

Όμως, με αυτόν τον τρόπο χάνει την ικανότητα να παράγει απλή, σαφή και διαυγή οπτική επικοινωνία, η οποία -ντε φάκτο- χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της εύστοχης διαφήμισης, του επιτυχημένου branding και του αποτελεσματικού σχεδιασμού με γνώμονα τον μέσο καταναλωτή (από τη γέννηση της γραφιστικής τέχνης μέχρι και σήμερα).

 

Μέσα στον παροξυσμό των υπερφορτωμένων, πολυδαίδαλων και φασαριόζων τάσεων της νέας γραφιστικής εποχής, αυτό που μπορεί να κάνει τη μεγάλη διαφορά στην επαγγελματική σου οντότητα είναι η βαθιά φιλοσοφημένη αφαιρετικότητα.

 

Αυτό -για να μην παρεξηγηθώ- δεν αποτελεί κάποιο «εικονοκλαστικό» δόγμα, που προτρέπει σε υπεραπλούστευση των έργων οπτικής επικοινωνίας και εκμηδένιση των χαρισματικών δεξιοτήτων ή της άριστης γνώσης των εργαλείων γραφιστικού εντυπωσιασμού. Αντίθετα, είναι μια «φιλοσοφική» θεώρηση (που έχει αποδειχθεί στην πράξη ως το απαύγασμα της γραφιστικής «σοφίας»), η οποία μπορεί να αγκαλιάσει ακόμη και τις πιο πολυσύνθετες και «εικονολατρικές» σχεδιαστικές ιδέες, αρκεί να παρουσιάζονται με ευφυΐα, αμεσότητα και σαφήνεια.

 

 

Μια βουτιά στη κρυστάλλινα νερά της φιλοσοφημένης αφαιρετικότητας

 

Από όλες τις ανθρωπιστικές επιστήμες (ανάμεσά τους βρίσκονται και οι εικαστικές τέχνες), η φιλοσοφία είναι αυτή που θα έπρεπε να ενστερνίζεται περισσότερο κάθε σύγχρονος γραφίστας. Μπορεί η ίδια η φιλοσοφική σκέψη να παραμένει ένα δελεαστικό «άπιαστο» ακόμη και για τους βαθιά βουτηγμένους στη σπουδή της, ωστόσο, θα ήταν αφελές να φανταστούμε ότι, όπως ακριβώς πολλοί αιθεροβάμονες φιλόσοφοι, έτσι και οι περισσότεροι νέοι γραφίστες δεν είναι ποτέ ένοχοι για σκόπιμη «συσκότιση»:

 

Αν όλοι καταλαβαίνουν τι θέλεις να πεις άμεσα, ρητά και κατηγορηματικά μέσα από το «απλοϊκό» και σαφές γραφιστικό σου έργο, μήπως δεν σε παίρνουν στα σοβαρά; Μήπως φοβάσαι ότι θα σε κριτικάρουν, θα σε χλευάσουν και εντέλει θα σε απορρίψουν, επειδή δεν οπτικοποιείς την επικοινωνία σου με έναν σχεδιασμό πολυπλοκότερο, πιο κραυγαλέο και «καλλιτεχνικά» μυστηριώδη και απροσδιόριστο;

 

Είναι προφανές ότι οι νέοι γραφίστες σήμερα επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από την κινούμενη εικόνα και τα πολυποίκιλτα εικαστικά στις μυριάδες πλατφόρμες μέσω των οποίων αλληλεπιδρούν, και έτσι, δεν είναι συχνά σε θέση να συλλάβουν και να υιοθετήσουν στα έργα τους μια πειστική ιδέα με πιο εμβληματικούς και απλούς τρόπους. Επίσης, πιστεύω ακράδαντα ότι αυτή η αποπνικτικά πληθωρική γραφιστική αισθητική που υιοθετούν μέχρι κορεσμού πολλοί νέοι γραφίστες, στηρίζεται κυρίως σε μια αντίδραση ενάντια σε αυτό που ήταν δημοφιλές πριν -δηλαδή τα πεντακάθαρα γραφικά και την στυλιζαρισμένη τυπογραφία-, κάνοντάς τους να ελπίζουν σε μια προσωπική ερμηνεία και ανακάλυψη της γραφιστικής τους «ταυτότητας», μέσα από μια σπουδαιοφανή πολυπλοκότητα.

 

 

Κριτική σκέψη και γραφιστική αξιοσύνη

 

Εν τέλει, τι είναι ο γραφίστας;

Ένας «καλλιτέχνης» με ευφάνταστη δημιουργικότητα και επαναστατικό πνεύμα, ο οποίος έχει την πολυτέλεια -χρόνου και χρήματος- να σχεδιάζει ουτοπικά έργα που θα κρεμάσει στον τοίχο του γραφείου του (ή στην ψηφιακή του «αποθήκη») για να αυτοθαυμάζεται;

Ή είναι ένας επαγγελματίας δεξιοτέχνης της επικοινωνίας, που μπορεί να δημιουργήσει «μακέτες» οι οποίες απαντούν απλά, άμεσα, κατανοητά και απρόσκοπτα στις ανάγκες ή τις απαιτήσεις του εργοδότη/πελάτη/καταναλωτή, με μια «φιλοσοφημένη» προσέγγιση της κοινής λογικής;

 

Από τη δεκαετία του 1950, οι επαγγελματίες δημιουργοί της διαφήμισης, των εκδόσεων και του μάρκετινγκ γενικότερα, είχαν μια πολύ σαφή ιδεολογική γραμμή, η οποία εγκαθίδρυσε και έχτισε την γραφιστική κουλτούρα που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Εβδομήντα και πλέον χρόνια μετά, και παρ’ όλη την επέλαση των ψηφιακών μέσων, η ιδεολογική γραμμή εξακολουθεί να παραμένει ίδια και απαράλλαχτη:

 

> Όποιος σχεδιασμός μάρκετινγκ δεν περνά το μήνυμα άμεσα στην ανθρώπινη ψυχή, είναι για τα σκουπίδια.

> Ό,τι δεν χτυπά κατάκαρδα τις μάζες, δεν πουλάει. Άρα πεθαίνει.

 

Εν έτει 2024, και παρόλο το ψηφιακά παγκοσμιοποιημένο κοινωνικό/ καταναλωτικό/πολιτιστικό/εμπορικό status quo, η γραφιστική προσέγγιση δεν αλλάζει. Είτε μιλάμε για στατικές μακέτες, είτε για κινούμενα και τρισδιάστατα ψηφιακά έργα, η αρχέτυπη «φιλοσοφία» της οπτικής επικοινωνίας παραμένει το Νο1 «εργαλείο» για όποιον ενδιαφέρεται να κεντρίσει το ενδιαφέρον της πραγματικής αγοράς μέσω της γραφιστικής του αξιοσύνης.

 

Ξεπερνώντας την αόριστη πολυπολιτισμικότητα και την άγαρμπη εμπορευματοποίηση του συναισθήματος που προάγει το διαδίκτυο -και ειδικότερα τα social media-, η ανθεκτικότητα της σύνδεσης του «φιλοσοφημένου» γραφιστικού σχεδιασμού με κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής στις πλατιές μάζες, βελτιώνει την κατανόηση του πραγματικού κόσμου και βοηθά στην μέγιστη αξιοποίηση της πιο πολύτιμης δεξιότητας ενός «καλλιτέχνη» της οπτικής επικοινωνίας: την κριτική σκέψη.

 

 

Η εξάσκηση στην δεξιότητα της αταραξίας και του απέριττου κάλλους

 

Μια ενσυναισθητική «φιλοσοφική» προσέγγιση της γραφιστικής τέχνης, αποτελεί τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο οι σχεδιαστές υλικού προβολής και επικοινωνίας μπορούν να κατορθώσουν να εκφράσουν ακόμη και τις πιο περίπλοκες ιδέες με σαφήνεια, αμεσότητα και συντομία.

Η περιστασιακή κομψότητα περίπλοκων εννοιών και παραστάσεων σε μια γραφιστική μακέτα, με την οποία πολλοί γραφίστες επιχειρούν να εκφράσουν την δημιουργικότητά τους, στην ουσία αποκαλύπτει το εσωτερικό τους χάος, τριγυρίζοντας άσκοπα γύρω από το μηδέν, όπως ένας σκύλος που κυνηγά διαρκώς την ουρά του -εντέλει, ζαλίζεται και αποπροσανατολίζεται.

Αντίθετα, η αποκάλυψη έρχεται από ένα σχέδιο χωρίς λεκτικά «τικ», «ταραχώδεις» εικόνες ή χρωματική «πανσπερμία».

 

Πολλοί γραφίστες, μπορεί να αποδεχθούν αυτή τη φιλοσοφία της αφαιρετικότητας με μεγάλες αμφιβολίες και αβεβαιότητες. Όμως, ο θεατής του σχεδιασμού τους, είναι πολύ πιο πιθανό να «αγοράσει» το συγκεκριμένο «απλοϊκό» έργο επειδή ακριβώς εκεί μέσα να κρύβεται η αλήθεια που θέλει να βρει.

 

Η συνεχής άσκηση της «αταραξίας» σε κάθε γραφιστικό έργο που δημιουργείς είναι μια εγκεφαλική και πνευματική τεχνική, η οποία θέτει τα θεμέλια για μια αμερόληπτη και πιο ισορροπημένη θέαση του κόσμου. Και όσο περισσότερο «φιλοσοφείς» την αμεσότητα του έργου σου για τον χρήστη στον οποίο απευθύνεσαι, τόσο θα απεγκλωβίζεσαι από την ματαιοπονία και την ματαιοδοξία της πολυπλοκότητας.

 

Δεν είναι τα πράγματα που ταράζουν τους ανθρώπους, αλλά η άποψη που τους δίνεις εσύ σχετικά με τα πράγματα. Άρα, όσο πιο αφαιρετικά σχεδιάζεις και επικοινωνείς το μήνυμά σου, τόσο πιο «καλλιτεχνικά» θελκτικός γίνεσαι από τις πλατιές μάζες.