top of page
0d688b0ed64c79c1fd6f5d83a0737900.jpg

 Τι νόημα έχει
ένα σωματείο γραφιστών;

Πόσο δύσκολο είναι αυτό να συμβεί; Και γιατί; Όλα τα υπέρ και κατά.

Σχεδόν από την πρώτη στιγμή που βγήκε στον «αέρα» το κριέιτιβ*, έλαβα στο e-mail μου το εξής «γράμμα» αναγνώστη (τα στοιχεία του είναι στη διάθεσή μου, ωστόσο, δεν έχω το δικαίωμα να τα δημοσιοποιήσω χωρίς την έγκρισή του - απλά παραθέτω αυτούσια την επιστολή του):

 

«Είναι η πρώτη φορά που διαβάζω ότι στην Ελλάδα κάποιος προβληματίστηκε και έγραψε για το σινάφι μας πέντε σωστά πράγματα. Είμαι επαγγελματίας graphic designer από το 1999 και έχω ζήσει δημιουργικές εποχές αχαλίνωτης έκφρασης στην έντυπη διαφήμιση, αλλά έχω βιώσει με τον καιρό και όλη την καταστροφική διαδρομή που ακολούθησε η τέχνη μας έως την σημερινή κατρακύλα. Δεν ευθύνονται μόνο οι μηχανές αλλά και εμείς οι ίδιοι, που δεν προστατέψαμε το επάγγελμά μας όταν έπρεπε -απορροφημένοι από την επιτυχία μας- και αφήσαμε τον/την κάθε πικραμένο/η να δηλώνει γραφίστας, χωρίς σπουδές και χωρίς τίποτα άλλο επί της ουσίας. Απλά υπήρχε ανάμεσά μας, πουλώντας μονοσήμαντα κακόγουστα έργα σε κακόγουστους πελάτες. Οι δημόσιες σχολές και τα ιδιωτικά ΙΕΚ (που ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια), απλά υπάρχουν για να γεμίζουν την αγορά από ατάλαντους και ανειδίκευτους νέους γραφίστες έως κορεσμού, μέσα σε λίγους μήνες μόνο. Κι αυτό συμβαίνει για μερικά χρόνια τώρα, όμως εμείς απλά κοιτάμε αλλού λέγοντας στους εαυτούς μας ότι δεν είμαστε όλοι το ίδιο (ξεχνώντας φυσικά ότι για τους πελάτες και τον υπόλοιπο κόσμο που δεν γνωρίζει, είμαστε ακριβώς το ίδιο: γραφίστες!). Έχω σκεφτεί αρκετά πράγματα για το θέμα και τείνω προς το ότι ο μόνος τρόπος να σωθεί το επάγγελμα είναι να γίνει μια πραγματική επανάσταση, ώστε να μπούμε δυναμικά στα πράγματα και να καταφέρουμε να “κλείσουμε” το επάγγελμα. Αυτό θα μας φέρει σε πλεονεκτική θέση -αν είναι εφικτό να γίνει- γιατί θα ξεσκαρτάρουμε τα “σκουπίδια” (εφόσον τα πτυχία τύπου λίγων μηνών ή έτους θα είναι άκυρα), θα ελέγχουμε τις τιμές αγοράς, και φυσικά, θα μας επιτρέπει να ελέγχουμε την τεχνολογία χωρίς την εμπλοκή άσχετων. Δεν θα μπορεί κάποιος, που δεν είναι πιστοποιημένος από τον οργανισμό που θα ιδρύσουμε οι ίδιοι, να εκδίδει τιμολόγια και να εργάζεται στην Ελλάδα ως δημιουργός. Επίσης, θα ελέγχουμε τις θέσεις εργασίας ώστε οι μισθοί να είναι αυτοί που πρέπει, και η κατάρτιση των εργαζομένων να είναι πολύ υψηλού επιπέδου. Αν όντως δεν με περνάς για τρελό στείλε μήνυμα να πούμε κι άλλα!».

Κάθε μέρα, μήνες τώρα, σε κάποιο blog ή ομάδες γραφιστών στο διαδίκτυο, όλο και περισσότεροι αναδεικνύουν την ανάγκη που έχουν οι γραφίστες σήμερα να συνδικαλιστούν. Και αυτή δεν είναι μόνο μια απαίτηση από Έλληνες γραφίστες, αλλά και από συναδέλφους σε όλο τον κόσμο.

Η αλήθεια είναι η ψηφιακή εποχή έχει φέρει μια νέα σειρά θεμάτων και σοβαρών προβλημάτων -ιδιαίτερα στον κλάδο της γραφιστικής και της εικονογράφησης. Και ακριβώς εξαιτίας των πολλαπλών προκλήσεων και απειλών που δέχεται ο κλάδος της γραφιστικής τα τελευταία χρόνια, ίσως να καθίσταται περισσότερο από ποτέ αναγκαία η συσπείρωση των επαγγελματιών (μισθωτών ή freelancers) γύρω από σωματεία.

 

Όσο κι αν κανείς διαφωνεί, το γεγονός είναι ότι τα σωματεία έχουν επιτύχει αναμφισβήτητα σημαντικά επιτεύγματα στους τομείς των τεχνών, όσον αφορά στην αναγνώριση πτυχίων και επαγγελματικής πιστοποίησης, τη θέσπιση προτύπων εργασίας, τη διαπραγμάτευση συλλογικών συμβάσεων σε επίπεδο βιομηχανίας και πολλές εκστρατείες (και πιέσεις) για την προστασία των δικαιωμάτων των μελών τους.

Ωστόσο, όταν μιλάμε για την γραφιστική τέχνη, υπάρχουν πολλοί λόγοι που κάνουν τον όρο «σωματείο» να μοιάζει με ουτοπία. Θα μπορούσε πραγματικά να δημιουργηθεί ένας αξιόπιστος φορέας ανεξάρτητων επαγγελματιών γραφιστών, ή κάθε συζήτηση και σκέψη θα πέσει στο κενό;

 

Πριν λίγους μήνες, στο Reddit «έτρεξε» μια τέτοια κουβέντα, όπου ο ενθουσιασμός και η απελπισία παρήλαυναν αντάμα: 

 

«Εμείς, οι γραφίστες, χρειαζόμαστε ένα σωματείο. Αλλά πόσοι από εσάς εκεί έξω είστε διατεθειμένοι να το κάνετε πράξη; Έχω δει κάποιους να αποφεύγουν το διάβημα βασιζόμενοι στο κατά πόσο όλοι οι συνάδελφοι είναι... αντικαπιταλιστές. Αλλά το πρόβλημα -εδώ και τώρα- δεν είναι αυτό. Η παγκόσμια κοινότητα του γραφιστικού σχεδιασμού μαστίζεται από αχαλίνωτη εκμετάλλευση, η οποία θα διαρκέσει για ποιος ξέρει πόσο καιρό. Με τον ερχομό της τεχνητής νοημοσύνης, όχι μόνο οι αμοιβές μας θα αναλογούν σε ψιχία για τον φόρτο εργασίας που κάνουμε, αλλά κινδυνεύουμε σε λίγο καιρό να ζητιανεύουμε γι’ αυτά τα ψιχία σε μια γωνιά του πουθενά. Είναι ζωτικής σημασίας να δημιουργήσουμε ένα συνδικάτο για να βελτιώσουμε τη ζωή όλων μας σε αυτόν τον κλάδο. Το ερώτημα είναι πώς το κάνουμε; Ας το κουβεντιάσουμε. Είμαι πολύ περίεργος να δω τις αποκρίσεις σας»...

Έτσι ξεκινά τη συζήτηση στο Reddit ο χρήστης «r/graphic_design».

Και ιδού οι πιο εμπεριστατωμένοι -επιλεγμένοι- σχολιασμοί (με μια ελεύθερη κειμενική επιμέλεια των λεγομένων) από άλλους χρήστες :

4693204decf5e4c886f29a6d89940b37.jpg

> Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα σωματείο, απλά θα σας κοστίζει κάμποσα ευρώ από το μισθό σας κάθε μήνα και, φυσικά, πολλές ώρες εθελοντικής εργασίας - είτε είστε εκπρόσωποι του συμβουλίου, είτε απλά μέλη. Τα συνδικάτα δεν σας συμφέρουν. Γιατί λοιπόν το θέλετε τόσο πολύ;

 

> Φοβάμαι ότι η έναρξη ενός συνδικάτου για ένα επάγγελμα που είναι εξαιρετικά επιρρεπές στην εξωτερική ανάθεση και την ραγδαία αντικατάσταση των μισθωτών ή freelancer γραφιστών εξαιτίας της τεχνητής νοημοσύνης, δεν πρόκειται να έχει καλό τέλος. Όλοι κινδυνεύουμε ήδη να χάσουμε τη δουλειά μας από τους ψηφιακούς νομάδες και τους σχεδιαστές που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε περιοχές εξαιρετικά χαμηλού κόστους ζωής. Και μην ξεχνάμε την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία απειλεί πολύ πιο άμεσα την επιβίωσή μας. Οποιαδήποτε ομάδα μισθωτών γραφιστών που βρίσκεται ήδη σε κίνδυνο θα έχει μηδενική ανάγκη να προσφύγει σε ένα σωματείο, επειδή αφενός η συνδικαλιστική «ασφάλεια» δεν προσφέρεται δωρεάν, και αφετέρου, η εκπροσώπηση είναι ένα πρόβλημα που έχει να κάνει με μια νεφελώδη μόχλευση ζητημάτων εξουσίας, από πρόσωπα που ελάχιστα γνωρίζουμε και εμπιστευόμαστε.

 

> Ένα συνδικάτο δεν θα μπορούσε ποτέ να λειτουργήσει -όπως κάποιοι συνάδελφοι πιστεύουν. Το επάγγελμα του γραφίστα είναι μια πολυεξειδικευμένη συνάρτηση πτυχίων, δεξιοτήτων, ταλέντου και εμπειρίας, γεγονός που καθιστά τις ανάγκες κάθε επαγγελματία πολύ διαφορετικές από ενός άλλου. Αυτό το γεγονός θα οδηγούσε το μεγαλύτερο μέρος του κλάδου να έχει αρνητική διάθεση προς μια γενικευμένη συνδικαλιστική εκπροσώπηση. Επιπλέον, μιλώντας για κατοχύρωση αμοιβών και ωρών εργασίας, όλοι οι γραφίστες –σε κάθε ξεχωριστή επαγγελματική τους εξειδίκευση ή και σχέση εργασίας- δεν μπορούν να μπουν σε ένα τσουβάλι. Εξαιρώντας ακόμη και τα πιο εμφανή αξιοκρατικά κριτήρια (χρόνια σπουδών και εργασίας, βραβεύσεις σε διαγωνισμούς, portfolio κλπ.) είναι τελείως δυσπερίγραπτο να ενσωματωθούν όλες οι ξεχωριστές ανάγκες σε ένα συνδικαλιστικό φορέα. Δεν υπάρχουν δύο δουλειές στον τομέα της γραφιστικής που να είναι ακριβώς οι ίδιες. Συχνά, μπορεί να αποκλίνουν πολύ. Κάθε γραφίστας είναι μοναδικός στο είδος του, και με βάση την φήμη και την πελατεία που έχει χτίσει, έχει τη δύναμη και την ελευθερία να επιλέξει πού θα στείλει βιογραφικό, ποιες προσφορές θα δεχτεί, πώς θα διαπραγματευτεί τους οικονομικούς όρους ενός πρότζεκτ, ακόμη και πότε θα θελήσει να αρνηθεί μια εργασία, αναζητώντας το μέλλον του σε άλλες δουλειές. Υπάρχει τεράστια διακύμανση. Ωστόσο, εάν πιστεύετε ότι οι μισθοί σας δεν ταιριάζουν με τον φόρτο εργασίας σας, αυτό είναι ένα σενάριο και ένα πρόβλημα που αφορά αποκλειστικά εσάς. Και κάθε σχετική μεταβλητή σε αυτό το πλαίσιο (εκπαίδευση, εργασιακή εμπειρία, τοποθεσία, όροι κλπ.), είναι ένα πεδίο που αφορά προσωπικά στην δική σας ικανότητα να διαπραγματευτείτε τα πάντα.

 

> Όλοι εκείνοι οι γραφίστες που αναζητούν απεγνωσμένα ένα σωματείο, μάλλον θα έπρεπε, πριν το απαιτήσουν, να δημοσιοποιήσουν τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές που προσφέρουν για τη δημιουργία ενός λογοτύπου, μιας διαφημιστικής μπροσούρας ή μιας ιστοσελίδας. Συγκρίνοντας τις προσφορές και τις ώρες που αναλογούν για κάθε εργασία -συνδυαστικά με το portfolio-, είναι σαφές ότι αυτοί οι τύποι καταστρέφουν μόνοι τους όχι απλά τον εαυτό τους αλλά και το μέλλον ολόκληρου του κλάδου. Θα εμπιστευόσουν ποτέ έναν τέτοιο συνάδελφο να έχει ψήφο προς όφελός σου;

 

> Με τους σημερινούς όρους υπερπαραγωγής γραφιστών από τις σχολές, η οικονομική ευελιξία κάθε έμπειρου και αναγνωρισμένου γραφίστα καθίσταται εντελώς ανασφαλής. Σήμερα, η γραφιστική γίνεται μια εύκολη πορεία σταδιοδρομίας για κάθε τυχάρπαστο επίδοξο «καλλιτέχνη», η οποία μπορεί να «πιστοποιηθεί» μετά από μια μικροδιαπίστευση ενός πτυχίου επί πληρωμή, όπου μετά από ένα διάστημα μερικών εκπαιδευτικών μηνών στο Adobe, αποκτά το «εφόδιο» να ξεκινήσει μια επαγγελματική πορεία γραφιστικού σχεδιαστή.

Εάν υπάρξει φορέας, ο οποίος θα έχει την επιστημονική κατάρτιση και τα «κότσια» να τα βάλει με τους οργανισμούς, που προάγουν μια επαγγελματική σταδιοδρομία γραφιστικού σχεδιασμού με προδιαγραφές ...σούπερ μάρκετ, τότε είναι θεμιτός. Όμως, η καριέρα ενός γραφίστα δεν έχει ξεκάθαρο μονοπάτι ανόδου. Ξεκινά από τον απλό σχεδιασμό, αλλά συχνά οδηγεί σε ρόλους καλλιτεχνικού εμπειρογνώμονα, εκτελεστικού συμβούλου και διευθυντικού στελέχους, ρόλους επιχειρηματία, ρόλους εκπαιδευτικού και πιθανώς ακόμη περισσότερα. Η εμπειρία και η καλλιτεχνική ανέλιξη για κάθε έναν γραφίστα ξεχωριστά, αποτελεί πολύ σοβαρό παράγοντα απροθυμίας να ενταχθεί σε ένα κλειστό συνδικαλιστικό περιβάλλον.

 

 

 

 

 

Ολόκληρη η κουβέντα στο Reddit, εδώ:

Για για κάθε είδους απορία,

παρατήρηση ή προσωπικά σχόλια,

για ανταλλαγές απόψεων και ιδέες

ή τρόπους συνεργασίας,

όπως και για άρθρα που επιθυμείς

να γράψεις και να δημοσιευθούν στο κριέιτιβ*, επικοινώνησε μαζί μου, εδώ:

Untitled-4.jpg

Νίκος Αγάθος

Γραφίστας, σκιτσογράφος, εικονογράφος,

δημιουργός κόμικς, συγγραφέας, εκδότης,

τεχνικός σύμβουλος προβολής και επικοινωνίας

bottom of page