top of page
8036ccb77a59d7bd2e2fb1f1820496ff.jpg

Ο Ουάλι Όλινς

σε εικονογράφηση του Νέιτ Κιτς

Γεννημένος το 1930, ο Ουάλι Όλινς ήταν ένας Βρετανός γραφιστικός σχεδιαστής, ο οποίος δημιούργησε την έννοια του branding, φέρνοντας σε ολόκληρο τον κόσμο την ιδέα ότι το σύνολο των γραφιστικών εφαρμογών που δημιουργούν την πλήρη εταιρική ταυτότητα μιας φίρμας, διαμορφώνει περισσότερο αποτελεσματικά την εικόνα της επιχείρησης και καθρεφτίζει την ουσία της εμπορικής φιλοσοφίας της.

 

Σε ηλικία 35 ετών ο Όλινς ξεκίνησε να συνεργάζεται ως freelancer με τις εταιρείες Renault, Orange, Tate Modern, Volkswagen, 3i, Tata, Kuwait Petroleum International, και μέχρι τον θάνατό του (2014) είχε δημιουργήσει μια παγκόσμια εταιρεία συμβούλων επωνυμίας και σχεδιασμού εταιρικής ταυτότητας (Wolff Olins), με γραφεία σε Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Σαν Φρανσίσκο και Λος Άντζελες.

Μετά από αυτό μικρό εισαγωγικό, πάμε τώρα στο κυρίως θέμα:

Τι απογίνονται

οι γραφίστες

όταν γεράσουν;

Έχουν την ίδια τύχη με τα άλογα;

457c0614d6b80d5f270bb79bb2a0a982.jpg

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΜΦΙΒΟΛΙΑ ΟΤΙ Η ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ. ΟΜΩΣ, ΟΙ ΓΡΑΦΙΣΤΕΣ ΜΕ ΤΑ ΓΚΡΙΖΑ ΜΑΛΛΙΑ ΕΙΝΑΙ

ΟΙ ΑΦΑΝΕΙΣ ΣΟΥΠΕΡ-ΗΡΩΕΣ, ΠΟΥ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΣΩΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΡΤΙΔΑ.

Το κλασικό βιβλίο του Χόρας Μακόι «Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν» (1935) είναι εμπνευσμένο από μια παιδική εμπειρία του συγγραφέα, όταν είδε να πυροβολούν ένα γερασμένο άλογο. Ωστόσο, το μυθιστόρημα (το οποίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Σίντνεϊ Πόλακ το 1969), αποτελεί μια αλληγορική αναφορά στον εξευτελισμό στον οποίο υπόκεινται μεγαλύτεροι ηλικιακά εργαζόμενοι ή και συνταξιούχοι για να κερδίσουν ένα πενιχρό εισόδημα -με τους ήρωες του έργου να συμμετέχουν σε έναν διαγωνισμό χορού μέχρι θανάτου, στον οποίο νικητής αναδεικνύεται όποιος καταφέρει να παραμείνει όρθιος για όσες περισσότερες ώρες αντέξει.

Μήπως άραγε το ίδιο βιώνουν και οι γραφίστες που είναι σήμερα πάνω από τα 50 τους χρόνια;

 

Η μελέτη «Graphic Designers Surveyed» παρουσίασε έναν συναρπαστικό παράγοντα που έχει συζητηθεί ελάχιστα στο παρελθόν ή τουλάχιστον παρέμενε σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητος στο επάγγελμα. Σύμφωνα με την έρευνα, που διεξήγαγαν ειδικοί συντάκτες-γραφίστες για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου GraphicDesign&, ο αριθμός των ενεργών επαγγελματιών γραφιστών σε ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία άνω των 50 ετών είναι εκπληκτικά χαμηλός: 4,1%! Το 56,6% είναι άτομα που διανύουν την δεύτερη δεκαετία της ζωής τους, ενώ 26,9% είναι γραφίστες πάνω από τα 30. Στη μέση ηλικία (40+), το ποσοστό δεν ξεπερνά το 10%. Ωστόσο, για τους πραγματικούς βετεράνους γραφίστες άνω των 60 ετών, η παρουσία τους σχεδόν εκμηδενίζεται: 0,8%...

 

Είναι λοιπόν η γραφιστική ένα επάγγελμα που σχετίζεται αποκλειστικά με τη νέα γενιά; Και αν ναι (δικαίως ή αδίκως), τι κάνει (και τι λέει) σήμερα η παλιά γενιά των γραφιστών; Η έρευνα, έχει τις απαντήσεις...

04e23245b11f392c264d57f682e4cb38.jpg

Η επανάσταση των υπολογιστών

Εγγενώς, ένας σημαντικός ιστορικός παράγοντας έλλειψης γραφιστών της γενιάς του ’80 ή του ’90 στις μέρες μας, ήταν οι μη αναστρέψιμες επιπτώσεις της γραφιστικής βιομηχανικής επανάστασης που έλαβε χώρα με την εμφάνιση του DTP. Οι παλαιότεροι σχεδιαστές, έχοντας εκπαιδευτεί και εξασκηθεί επί δεκαετίες στη χρήση παραδοσιακών τεχνικών τυπογραφίας και σελιδοποίησης, διαπίστωσαν ότι η μετάβαση στα ψηφιακά εργαλεία ήταν ένα έργο πολύ δύσκολο και αρκετά  περίπλοκο για αυτούς. Όπως έχει ομολογήσει και ο αείμνηστος Τζον Γκόρχαμ...

...δυσκολεύομαι να δεχτώ ότι οι κάποτε αξιόπιστες μέθοδοι και οι λεπτές δεξιότητές μου στη γραφιστική χειροτεχνία είχαν ξαφνικά καταστεί παρωχημένες εξαιτίας των κομπιούτερ.

Το να χρειάζεται κάποιος να ξαναμάθει το επάγγελμά του στη μέση της καριέρας του μόνο και μόνο για να συνεχίσει να το ασκεί λειτουργικά, αποτελεσματικά και κερδοφόρα, ήταν μια τρομερή πρόκληση για όλους σχεδόν. Στη γραφιστική μετά τη δεκαετία του '90, η τεχνολογία και οι συνεχώς αναπτυσσόμενες καινοτομίες επρόκειτο να γίνουν σχεδόν ένας υποχρεωτικός συνδυασμός.

Η ταχεία αμαξοστοιχία της νέας ποπ κουλτούρας

Η γραφιστική είναι μια ενασχόληση που καθοδηγείται ολοένα και περισσότερο από τις ραγδαία μεταβαλλόμενες ιδιοτροπίες της μόδας και τις νέες τάσεις της τεχνολογίας. Οπότε, αφήνει πίσω της πολλούς σχεδιαστές, αυτούς που πιθανώς έχουν εδραιωθεί σε ένα συγκεκριμένο προ-ψηφιακό γραφιστικό στυλ ή μια οπτική προσέγγιση που θεωρείται πλέον ντεμοντέ. Ειδικότερα στο σχεδιασμό περιοδικών και εφημερίδων, οι αλλαγές στην τεχνοτροπία και στην τεχνολογία, συνδυαστικά με τις διαρκώς εξελισσόμενες τάσεις της μόδας και της κουλτούρας, επιδεινώνουν το πρόβλημα για έναν ωριμότερο ηλικιακά γραφίστα. Ο εμβληματικός γραφίστας Μίλτον Γκλέιζερ, ο οποίος μέχρι και τα 86 του (απεβίωσε το 2020), συνέχιζε να διευθύνει το δημιουργικό στούντιο του στη Νέα Υόρκη υποστηριζόμενος από μια μικρή ομάδα νεότερων γραφιστών, είχε πει:

«Επειδή η γραφιστική σχεδίαση σχετίζεται άμεσα με κάθε είδους νεωτερισμό, τόσο στην κοινωνική κουλτούρα και στον συρμό κάθε νέας εποχής όσο και στην ακατάπαυστη μετεξέλιξη των ψηφιακών γραφιστικών προγραμμάτων, πολλοί μεγαλύτεροι ηλικιακά επαγγελματίες αποκλείονται από μια γενιά που είναι πιο φρέσκια, πιο ψαγμένη, αλλά και πολύ φθηνότερη. Δυστυχώς, αυτό είναι συνέπεια του σύγχρονου καπιταλισμού και τίποτε δεν μπορεί να το αλλάξει».

Ο θρυλικός -και ακόμη μάχιμος- σχεδιαστής Τζον Λόιντ (79 ετών), λέει:

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γραφιστική είναι επάγγελμα για νέους. Επισκεφτείτε οποιαδήποτε εταιρεία γραφιστικού σχεδιασμού και θα παρατηρήσετε αμέσως ότι η πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού αποτελείται από άτομα πολύ κάτω των 30 ετών. Οι φρέσκες ιδέες συχνά, αλλά όχι πάντα, πηγάζουν από νεότερα μυαλά. Στη δική μου εταιρεία (Σ.Σ.: Lloyd Northover), εγώ αρκούμαι στο ρόλο του έμπειρου θεματοφύλακα».

a51bd6bcd30a25d8ee49d85c2e82b9e7.jpg

Οι απογοητευμένοι παλαιότεροι γραφίστες

Τόσο ο Ντέιβιντ Στιούαρτ (ιδρυτής του γραφιστικού και multimedia οργανισμού The Partners και πρόεδρος του βρετανικού εκπαιδευτικού οργανισμού Design and Art Direction), όσο και ο Μάικλ Τζόνσον (ιδρυτής του δημιουργικού γραφείου Johnson Banks), αμφότεροι άνω των 55 ετών, υποστηρίζουν ότι υπάρχει περίπτωση μετά από μερικά χρόνια, το φυσικό αντικείμενο του γραφίστα θα πάψει να εμπνέει τους παλαιότερους επαγγελματίες.

 

Ο Στιούαρτ, λέει:

Η απογοήτευση ξεκινά να επικρατεί από τη στιγμή που ο γραφίστας φτάσει στην υψηλότερη κορυφή της τεχνικής του αλλά και των προσδοκιών του. Από εκεί και μετά αρχίζει να αμφισβητεί την δουλειά του και αναρωτιέται αν τελικά αγαπά πραγματικά αυτό που κάνει.

Ο Τζόνσον, προσθέτει:

«Μετά από 30 χρόνια στο επάγγελμα, αντιλαμβάνομαι ότι τα περισσότερα σχέδιά μου δείχνουν πολύ παρωχημένα. Θέλω να πω ότι ο ανταγωνισμός είναι τεράστιος και, πλέον, η πίεση της ίδιας της φύσης της δουλειάς όχι μόνο μουδιάζει τις τεχνικές δεξιότητές μου, αλλά νεκρώνει και την δημιουργικότητά μου».

Η υπερπροσφορά νέων γραφιστών από τις σχολές

Το επίμαχο ζήτημα της αποφοίτησης γραφιστών από δημόσιες ή ιδιωτικές σχολές -όπου ετησίως εκκολάπτονται τόσοι πολλοί σχεδιαστές που δεν μπορεί να απορροφήσει η αγορά εργασίας- αφήνει τον πιο ώριμο σχεδιαστή σε βαθιά μειονεκτική θέση. «Οι παλαιότεροι σχεδιαστές δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να ανταγωνιστούν τους νεοφώτιστους όσον αφορά στις ψηφιακές δεξιότητες αλλά και στις χαμηλές αμοιβές», λέει ο Τζέιμς Μπέβεριτζ (59 ετών, δημιουργικός διευθυντής στην εταιρεία επικοινωνίας Fleishman Hillard Fishburn).

«Η εποχή που το δημιουργικό μυαλό και το επιδέξιο χέρι κινούσε τα νήματα της παγκόσμιας εκδοτικής και διαφημιστικής αγοράς τελείωσε. Τα αμέτρητα φιντανάκια, τα οποία φέρουν το προνόμιο της “ακαδημαϊκής” εξειδίκευσης στους  ψηφιακούς τομείς, όχι μόνο δεν έχουν επίγνωση της γραφιστικής τέχνης αυτής καθαυτής, αλλά ταυτόχρονα -και άθελά τους- οδηγούν το μέλλον της γραφιστικής σε μια καλλιτεχνική δυστοπία. Σε κανέναν δεν αρέσει να του λένε ότι ο πατέρας ή ο παππούς σου ήταν λάθος. Αλλά και από τη δική μας πλευρά του φράχτη, καταντά ανώφελο και βαρετό να προσπαθούμε να εφευρίσκουμε ξανά τον τροχό όλη την ώρα».

6970159f65af8ed4b0ad2a7e97d8e579.jpg

Η κρυφή «σέκτα» των παλαιότερων σχεδιαστών

Ο πολυσχιδής σχεδιαστής Μάλκολμ Γκάρετ, ο οποίος πρωτοστάτησε στην ψηφιακή μετάβαση της γραφιστικής στις αρχές της δεκαετίας του '90, πιστεύει ότι μολονότι ο αριθμός των νέων που ακολουθούν καριέρα στο σχέδιο έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια, εντούτοις, υπάρχουν πολλοί ώριμοι σχεδιαστές που εξακολουθούν να συμμετέχουν «υπογείως» στην γραφιστική βιομηχανία, και οι οποίοι δεν έχουν συμπεριληφθεί στην έρευνα του Graphic Designers Surveyed.

Ο ίδιος λέει το εξής:

«Υπάρχει στην πραγματικότητα μια κρυφή ομάδα έμπειρων γραφιστών ακόμα εκεί έξω, οι οποίοι αν και έχουν απομακρυνθεί από την πρώτη γραμμή της φρενίτιδας που δημιουργεί η ψηφιακή λαίλαπα, χρησιμοποιούν την πολυετή εμπειρία και τις γνώσεις τους για να βοηθήσουν πολλές εταιρείες της εκδοτικής και διαφημιστικής αγοράς να αναπτύξουν μια καλύτερη στρατηγική και δημιουργική προσέγγιση».

Η διαχείριση επικοινωνιακών κρίσεων, η τεράστια ανάγκη για διαφοροποίηση, η σχέση ποιότητας και τιμής, η αντοχή για υπερανάληψη ευθυνών και η σοφή καθοδήγηση του μάρκετινγκ κάθε μικρής ή μεγάλης επιχείρησης στον πλανήτη, στηρίζεται ακόμη και σήμερα στους γραφίστες με τα γκρίζα μαλλιά. Είναι οι αφανείς σούπερ-ήρωες, που στο τέλος, σώζουν την παρτίδα.

Η μετάβαση στην καθοδήγηση

Η συνεργασία με ομάδες νεότερων γραφιστών αναδεικνύει σημαντικά το ρόλο κάθε «ώριμου» γραφίστα σε μέντορα, με βασικό πλεονέκτημά του το γεγονός ότι μπορεί να μοιραστεί την εμπειρία του και στη συνέχεια να ενθαρρύνει και να καλλιεργήσει τα διαφορετικά ταλέντα σε έναν νέο άξονα επαγγελματικής καταξίωσης -χωρίς ο νέος γραφίστας να μετατρέπεται σε ένα εύπεπτο εμπόρευμα φτηνών υπηρεσιών και με μηδαμινό καλλιτεχνικό αντίκρισμα.

 

Ο απλόχερος «εκδημοκρατισμός» των εργαλείων σχεδιασμού έχει υπονομεύσει σημαντικά την αξία του δημιουργικού γραφίστα. Ωστόσο, ένας «μεστωμένος» επαγγελματίας, μπορεί να διδάξει πράγματα που κανένα ακριβοπληρωμένο κολέγιο δεν μπορεί. Σε τομείς της γραφιστικής τέχνης που έχουν επηρεαστεί λιγότερο από τις τάσεις, την κουλτούρα της νεολαίας και τις απαιτήσεις των καταναλωτών, οι «γκρίζοι κρόταφοι» μπορούν να διατηρήσουν ζωντανή την έννοια της δημιουργικότητας, επειδή πολύ απλά, η δημιουργικότητα ξεδιπλώνει κάθε πτυχή έκφρασης της τέχνης.

 

Οι νεότεροι σχεδιαστές που βγαίνουν σήμερα από τις σχολές ή που ήδη εργάζονται, είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσουν μια πιο σύντομη σταδιοδρομία από ό,τι βίωσαν οι προγενέστεροι. Με την επέκταση και ανάπτυξη των τεχνολογιών οπτικής επικοινωνίας και των νέων τομέων σχεδιασμού, αυτοί οι σχεδιαστές -οι οποίοι είναι πλήρως εκπαιδευμένοι στο να βυθίζονται στον ψηφιακό κόσμο,- μάλλον ποτέ δεν θα είναι είναι ώριμοι και ικανοί να αντεπεξέλθουν σε ακόμη πιο αντίξοες προκλήσεις, που πολύ πιο επιτυχημένα έχουν κάνει οι προηγούμενες γενιές -από καταβολής της γραφιστικής.

Υστερόγραφο:

 

Τα πρώτα σχόλια και μηνύματα τα οποία έχω λάβει έως τώρα μου δίνουν φτερά, ωστόσο, νιώθω ότι η ευθύνη που έχω αναλάβει μπορεί κάποια στιγμή να με ξεπεράσει. Γι’ αυτό και η πρόσκληση για συμβουλευτική αρθρογραφία μέσα από τις σελίδες του φανζίν κριέιτιβ* είναι ανοικτή για όσους έμπειρους γραφίστες έχουν κάτι να μοιραστούν με τους υπόλοιπους –παλιούς και νέους- συναδέλφους: τεχνικές, δεξιότητες, καινοτομίες, νέες τεχνολογίες, εκπαίδευση, επαγγελματικές προοπτικές, και πάνω απ’ όλα εμπειρίες.

Μια φωνή δεν φτάνει για να χτιστεί ένα καλύτερο μέλλον για κάθε δημιουργικό γραφίστα.

 

Ευχαριστώ θερμά τον Γιάννη Απέργη, ο οποίος απέστειλε το άρθρο του με τίτλο «Είμαι κι εγώ κριέιτιβ*», που δημοσιεύεται εδώ.

 

Για αρκετούς ακόμη φίλους, οι οποίοι αποστέλλουν σωρηδόν κείμενα προς δημοσίευση στο e-mail μου, θα ήθελα να διευκρινήσω τα εξής:

Κάθε ενυπόγραφο άρθρο πρέπει να αποτελεί «προϊόν» προσωπικής εμπειρίας και όχι μυθοπλασίας ή ιδεοληψίας. Επίσης, κείμενα χωρίς στοιχειώδη ορθογραφία και σύνταξη της ελληνικής γλώσσας δεν μπορούν να γίνουν δημοσιεύσιμα. Ομοίως και όσα κείμενα δεν τηρούν τους βασικούς κανόνες ήθους και πολιτισμού.

Νίκος Αγάθος

Γραφίστας, σκιτσογράφος, εικονογράφος,

δημιουργός κόμικς, συγγραφέας, εκδότης,

τεχνικός σύμβουλος προβολής και επικοινωνίας

Για για κάθε είδους απορία,

παρατήρηση ή προσωπικά σχόλια,

για ανταλλαγές απόψεων και ιδέες

ή τρόπους συνεργασίας,

όπως και για άρθρα που επιθυμείς

να γράψεις και να δημοσιευθούν στο κριέιτιβ*, επικοινώνησε μαζί μου, εδώ:

Untitled-4.jpg

Νίκος Αγάθος

Γραφίστας, σκιτσογράφος, εικονογράφος,

δημιουργός κόμικς, συγγραφέας, εκδότης,

τεχνικός σύμβουλος προβολής και επικοινωνίας

bottom of page